Tuổi già đến như thế nào qua lăng kính một bác sĩ U80

Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc. Ảnh: TT.

Già thì khổ, ai cũng biết, đó là quy luật “sinh, bệnh, lão, tử”, không thể tránh khỏi. Nhưng già có cái đẹp của già, cũng như trái chín cây bao giờ cũng ngon hơn giú ép. Cái “sướng” đầu tiên của già là biết mình già, thấy mình già, như trái chín cây thấy mình đang chín trên cây. Nhiều người chối từ già, chối từ sự thật và tìm cách giấu cái già đi, như trái chín cây ửng đỏ, mềm mại, thơm tho mà ráng căng cứng, xanh lè thì “coi không được”.

Mỗi ngày nhìn vào gương, người già có thể phát hiện những vẻ đẹp bất ngờ như những nếp nhăn mới xòe trên khóe mắt, bên vành môi, những món tóc lén lút bạc chỗ này chỗ nọ, cứng đơ, xơ xác… mà không khỏi buồn cười. Thực tế khi về già, con người ta có khuynh hướng dễ thấy khổ hơn. Khổ dễ nhận ra còn sướng thì khó biết.

Nhìn chung, người già có 3 nỗi khổ thường gặp nhất, nếu giải quyết được sẽ giúp họ sống “trăm năm hạnh phúc”:

Thiếu bạn

Khi ta về già, bạn cũ từ từ rơi rụng dần. Đến một lúc nào đó các cụ sẽ bị thiếu bạn, dễ hụt hẫng, cô độc. Họ thấy bị bỏ rơi, không ai hiểu mình, rồi quay quắt, căng thẳng, tủi thân. Người già chỉ sảng khoái khi được rôm rả với ai đó, nhất là những người “cùng một lứa bên trời lận đận”. Gặp được bạn tâm giao là một liều thuốc bổ không bác sĩ nào có thể biên toa cho mà mua được.

Để giải quyết vấn đề này, ở một số nước tiên tiến, người ta mở các phòng tư vấn, giới thiệu cho các cụ cùng sở thích, hợp tính, làm quen với nhau. Họ sẽ tự giới thiệu mình và nêu tiêu chuẩn về bạn muốn quen. Nhà tư vấn sẽ “matching” để tìm ra kết quả và làm môi giới cho các bên kết bạn. Sau này họ thấy tâm đầu ý hợp thì tiến tới hôn nhân (nếu còn độc thân). Đó là chuyện riêng mỗi cá nhân.

Các cụ cũng được học vi tính để chat, gửi email cho nhau chia sẻ tâm tình, giải tỏa stress. Thỉnh thoảng gặp gỡ trực tiếp, trao đổi, dòm ngó, khen ngợi hoặc bình phẩm, chê bai lẫn nhau, tất nhiên là khen chê những gì có lợi cho sức khỏe. Chỉ cần có dịp tương tác, cãi nhau là các cụ thích rồi. Khi đó, các tế bào não sẽ đựơc kích thích, hoạt hóa, sẽ tiết ra nhiều kích thích tố. Tuyến thượng thận sẽ hăng lên, làm việc năng nổ, tạo ra cortisol và epinephrine làm cho máu huyết lưu thông, hơi thở trở nên sảng khoái. Tuyến sinh dục cũng tạo ra DHEA (dehydroepiandosterone), một kích thích tố làm cho người ta trẻ lại.

Những buổi hàn huyên như vậy thường diễn ra ở một nơi có không khí trong lành xung quanh là hoa cỏ thiên nhiên, thức ăn phục vụ theo yêu cầu, gợi nhớ những kỷ niệm xưa. Người ta còn dạy các cụ vẽ tranh, làm thơ, nắn tượng, tổ chức triển lãm, trình diễn văn nghệ cây nhà lá vườn để họ tự viết kịch bản và đạo diễn, bởi có câu “Coi văn nghệ không sướng bằng làm văn nghệ”.

Thiếu ăn

Ăn ở đây không phải là nhồi nhét đầy bao tử. Trong cuộc sống hằng ngày có nhiều thứ làm cho người ta nuốt không trôi, ăn không ngon miệng, chẳng hạn như ăn trong nỗi sợ hãi, lo âu, bực tức, trong sự chờ đợi, giận hờn. Nuốt là một phản xạ đặc biệt của thực quản dưới sự điều khiển của hệ thần kinh. Một người trồng chuối ngược vẫn có thể nuốt được dễ dàng. Tuy nhiên khi buồn lo thì phản xạ nuốt bị cắt đứt. Nhiều cụ thiếu ăn, thiếu năng lựơng phần lớn là do sợ bệnh, kiêng khem quá đáng hoặc hù dọa làm cho họ sợ.

Nhìn chung, nguyên tắc là “Listen to your body”: Hãy lắng nghe sự mách bảo của cơ thể. Cơ thể nói thèm ăn gì tức là nó đang cần và thiếu cái đó. Cần lưu ý ăn còn là chuyện của văn hóa, gắn với kỷ niệm, thói quen, mùi vị từ thuở còn thơ. Người già có thể thích những món ăn kỳ cục cũng không sao, đừng ép. Miễn đủ bốn nhóm: bột, đạm, dầu, rau. Mắm nêm, mắm ruốc, mắm sặc, mắm bồ hóc, tương chao đều tốt cả. Miễn đừng quá mặn hay quá ngọt là được. 

Cách ăn cũng vậy. Hãy để người già tự do tự tại. Đừng ép ăn, đừng đút ăn mà làm “hư” các cụ. Cũng cần có sự hào hứng, sảng khoái, vui vẻ trong bữa ăn. Men tiêu hóa được tiết ra từ tâm hồn chớ không chỉ từ bao tử.

Thiếu vận động

Tuổi già đến, hai chân trở nên nặng nề, như mọc dài ra, không chịu nghe lời chủ nhân nữa. Các khớp cũng cứng lại, sưng lên, xương mỏng, giòn, dễ vỡ, dễ gãy. Bác sĩ thường khuyên các cụ vận động mà không hướng dẫn kỹ dễ làm họ tập luyện ráng quá sức nên bệnh thêm. 

Nguyên tắc vận động phải làm sao cho nhẹ nhàng mà hiệu quả, phù hợp với tuổi tác, sức khỏe. Phải từ từ và đều đều. Ngày xưa người ta săn bắn, hái lượm, đánh cá, làm ruộng, làm rẫy chính là lao động suốt ngày. Bây giờ chỉ ngồi quanh quẩn trước tivi nên sức khỏe các cơ quan đoàn thể cứ vậy đi xuống. Đúng như nguyên tắc “Use it or lose it”, hiểu nôm na là cái gì không xài sẽ teo đi. 

Tập thể dục không cần đi đâu xa, có thể thực hiện ngay trong nhà. Nếu nhà có cầu thang thì đi bộ lên xuống cầu thang ngày chừng mười vòng. Còn không, chỉ vòng vòng trong phòng cũng được. Cần kết hợp hơi thở với vận động, chậm rãi, nhịp nhàng.

Từng cử chỉ, hành động trong sinh hoạt, cũng cần lưu ý để tránh tổn hại sức khỏe. Chẳng hạn khi lạy Phật cũng phải đúng kỹ thuật, đúng tư thế và kết hợp với hơi thở để khỏi đau lưng, vẹo cột sống. Việc này cũng chính là tập thiền, yoga, dưỡng sinh. Vận động thể lực đúng cách thì tuổi già sẽ chậm lại, giảm trầm cảm, buồn lo, giúp phấn chấn, tự tin, dễ ăn, dễ ngủ. 

Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc